بنا بر گزارش عهدواره هنر و رسانه جنگل؛ در هر حال با جمع‌بندی تمام وقایع می‌توان گفت که یک گروه سه نفره اصلی یعنی حسن خان آلیانی، عبدالحسین خان ثقفی (معروف به تیمسار ثقفی) و نور محمدخان تهمتن در مورد حمله به ملاسرا تصمیم‌گیران اصلی بوده‌اند. اما سوال اصلی این است که آیا میرزا از نیت حمله به ملاسرا آگاه بود؟

ناصر عظیمی دوبخشری در کتاب «جنبشی که به انقلاب تبدیل شد؛ از مبارزه علیه اشغالگران تا تأسیس جمهوری در گیلان»، می‌نویسد: «محمدعلی گیلک بدون آنکه منبع خبر و زمان آن را گفته باشد، در همین رابطه نقل می‌کند که عناصری از تشکیلات جنگل پیش از حمله به خانه کمیته انقلاب در ملاسرا نیت خود را با کوچک خان در میان گذاشته بودند؛ اما کوچک خان با استدلال‌هایش با آنها مخالفت کرده بود: «جمعی از رفقای جاهل او [کوچک خان] آلت اجرای امر قضا و قدر واقع شدند و مصمم گردیدند مخالفین خویشتن را یک‌باره از میان بردارند یا جان بر سر این کار گذارند و بالاخره نیت خود را به مرحوم میرزا کوچک خان ابراز کردند. مشارالیه به آنان جواب داد، اولاً از کجا معلوم است، شما می‌دانید نتیجه مطلوب را از عملیاتی که انجام می‌دهید اخذ بکنید. به علاوه من نمی‌توانم با کشتن یک عده ایرانی که سال‌ها با من همکاری کرده‌اند به جرم غفلت و یا نااهلی موافقت کنم. بهتر است شما هم این فکر را از خود دور کنید». (گیلک، ۱۳۷۴ -۴۹۰). به نظر می‌رسد که این موضوع باید همان باشد که آلیانی نقل کرده است».

در هر حال با جمع‌بندی تمام وقایع می‌توان گفت که یک گروه سه نفره اصلی یعنی حسن خان آلیانی، عبدالحسین خان ثقفی (معروف به تیمسار ثقفی) و نور محمدخان تهمتن در مورد حمله به ملاسرا تصمیم‌گیران اصلی بوده‌اند. در همین رابطه اسماعیل جنگلی که حمله‌کنندگان را «افراطیون جنگل» می‌نامد، در خاطرات خود می‌نویسد: «برای اجرای این تصمیم به لطایف‌الحیل از رسیدن به موقع کوچک خان به جلسه [ملاسرا] ممانعت به عمل آوردند و با دسته جاتی که از پیش نامزد کرده بودند، به محل جلسه ملاسرا تاختند… کوچک خان موقعی به محل واقعه رسیده بود که کار از کار گذشته بود». (رانین ۱۳۵۷ :۲۴۰). این گفته اسماعیل جنگلی توسط یان کولارژ هم تأیید می‌شود که دقایقی پس از حمله در بین جمعه بازار و صومعه‌سرا به کوچک خان و گائوک برخورد می‌کند[۱]: «کمی دورتر از جمعه بازار كوچك خان و گائوک را دیدم که با چند تن از مجاهدان در چهارراهی پخش شده و منتظر بودند که جنگ در پسیخان به کجا می‌انجامد»[۲]. (کولارژ، ۱۳۸۴: ۱۶۰).[۳]

منبع

ناصر عظیمی دو بخشری‏. جنبشی که به انقلاب تبدیل شد از مبارزه علیه اشغالگران تا تاسیس جمهوری در گیلان. رشت: انتشارات سپیدرود به سفارش حوزه هنری گیلان، ۱۳۹۹.

[۱] ‏همان، پانویس در واقع اگر از منظر جغرافیایی و مکانی به توصیف یان کولارژ توجه کنیم، می‌توانیم بگوییم که وقتی یان کولارژ در ملاسرا شاهد شروع حمله بوده سپس از ملاسرا و جمعه بازار گذشته و به نزدیک صومعه‌سرا رسیده بود که در آنجا کوچک خان و گائوک را دیده است. در واقع فاصله ملاسرا تا نزدیکی صومعه‌سرا حدود هفت کیلومتر است که اسماعیل جنگلی می‌گوید: «برای اجرای این تصمیم به لطایف الحیل از رسیدن به موقع کوچک خان به جلسه [ ملاسرا] ممانعت به عمل آوردند». (برای موقعیت جغرافیایی بین جمعه بازار و صومعه سرا نگاه کنید به نقشه ۱.۹).

[۲] ‏همان، پانویس بسیاری از منابع از جمله خسرو شاکری، از حضور اسماعیل جنگلی در این حمله در کنار حسن خان سخن گفته‌اند که نادرست است. او در آن زمان توسط حسن خان از تشکیلات جنگل در زیده و آلیان اخراج شده بود و چنان که گفته شد، حسن خان آلیانی جای او را به عنوان منشی کوچک خان به میرزا احمد واقعی؛ یعنی دستگیر کننده حیدرخان داده بود. یادآوری کنیم که بسیاری از پژوهشگران جنگل به دلیل عدم توجه و آشنایی به جزئیات درون تشکیلات جنگل در آلیان و زیده و به ویژه عدم شناخت دسته‌بندی‌های آن نتوانسته‌اند به واقعیت حوادث این دوره از تاریخ جنگل نزدیک شوند.

[۳] ‏همان، ۳۵۰ـ۳۵۱.

انتهای پیام/