بنا بر گزارش عهدواره هنر و رسانه جنگل؛ گیلان در اواخر مرداد ۱۳۰۰ به چهار بخش تقسیم می‌شد و هر بخش قلمرو یکی از سران جنگل شده بود. در این بخش، روایت تقسیم گیلان به چهار بخش زیر نظر رهبران انقلاب جنگل را با هم می‌خوانیم.
ناصر عظیمی دوبخشری در کتاب «جنبشی که به انقلاب تبدیل شد؛ از مبارزه علیه اشغالگران تا تأسیس جمهوری در گیلان»، می‌نویسد: «از اواخر مرداد ۱۳۰۰ خورشیدی احسان الله خان از کمیته انقلاب کنار گذاشته شد و فعالیت سیاسی او بیشتر به قلمرو تحت حکومت او در شرق رودخانه سفیدرود، یعنی لاهیجان محدود شد. لازم است یادآوری کنیم که در این زمان «گیلان عملاً به چهار بخش تقسیم شده بود. به این ترتیب: انزلی در اختیار حیدرخان، رشت، زیر نظر خالو قربان، (البته با نظارت حیدرخان)، فومنات زیر نظر میرزا کوچک خان و لاهیجان زیر نظر احسان الله خان قرار داشت. (رواسانی، ۱۳۶۳ : ۲۱۹، همچنین نک میرزا صالح، ۱۳۶۹). در واقع اگرچه به خالو قربان رشت و محدوده تحت نفوذ آن (ناحيه موازی) سپرده شده بود ولی باید گفت به سبب فقدان دانش و درایت سیاسی لازم برای این کار او بیشتر مسئولیت امنیت نظامی این محدوده را به عهده داشت. هدایت سیاسی رشت، انزلی به طور کامل در دست حیدر عمواغلی بود که اکنون رهبری حزب کمونیست ایران (عدالت) را نیز به عهده داشت؛ زیرا به گفته صادق کوچک‌پور که از طرف کوچک خان برای مدتی در اواسط تابستان ۱۳۰۰ در انزلی مأموریت داشته و ساکن بوده. «حیدر عمو اوغلی شب‌ها انزلی بود و روزها به رشت می‌رفت و عصر برمی‌گشت». (کوچک‌پور: ۶۶). این نشان می‌داد که با آمدن حیدر تا حدود زیادی احسان الله خان به حاشیه انقلاب رانده شده بود و مهام سیاست جناح بلشویک‌ها در گیلان بیشتر در دست حیدر عمو اوغلی قرار گرفته بود؛ با این حال چنان که پیش‌تر در بررسی‌ها گفته شد، پس از آمدن حیدر نیز قلمروهای جغرافیایی بین جنگلی‌ها و حزب کمونیست ایران (عدالت) و جناح احسان الله خان همچنان به قوت خود باقی مانده بود؛ ولی در درون قلمرو حزب کمونیست عدالت تفکیک جغرافیایی جدیدی شکل گرفته و تقسیم قدرت بین سه رهبر یعنی حیدر، خالو قربان و احسان الله خان یا بهتر است بگوییم، بین حیدر و احسان پدید آمده بود. [۱]
منبع
ناصر عظیمی دو بخشری. جنبشی که به انقلاب تبدیل شد از مبارزه علیه اشغالگران تا تاسیس جمهوری در گیلان. رشت: انتشارات سپیدرود به سفارش حوزه هنری گیلان، ۱۳۹۹.
[۱] همان، ۳۱۶ـ۳۱۷.
انتهای پیام/
