بنا بر گزارش عهدواره هنر و رسانه جنگل؛ تشکیل ادارات شوروری در اطلاعیه روزهای بعد کمیته انقلاب قرار گرفت و به پیشنهاد حیدر خان برای ایجاد شور انقلابی ایجاد شد اما دردسرهایی هم وجود داشت مثل اختلاف بین حزب کمونیست و طرفداران کوچک خان. در این بخش، روایت تشکیل شوراهای احزاب در گیلان با حضور حیدرخان را با هم می‌خوانیم.

ناصر عظیمی دوبخشری در کتاب «جنبشی که به انقلاب تبدیل شد؛ از مبارزه علیه اشغالگران تا تأسیس جمهوری در گیلان»، می‌نویسد: «اما چنان که پیداست در اطلاعیه ۲۳ مرداد ضمن آنکه احسان الله خان از کمیته انقلاب کنار گذاشته شده و به نظر می‌رسد که در این تصمیم‌گیری نظر حیدرخان بیش از همه دخیل بوده است. لیکن حیدرخان «تشکیل ادارات شوروی» را در اطلاعیه روزهای بعد كميته انقلاب گنجانده است. تشکیل شوراها می‌توانست دوباره در زمانی که شور انقلابی دیگر وجود نداشت، اختلاف بین حزب کمونیست و طرفداران کوچک خان در تشکیلات جنگل به ویژه جناح راست آن به رهبری حسن خان را زنده کند. از آنجایی که در چنین مواقعی در جوامع سنتی شرقی به طور عموم به دلیل فرهنگ درونی شده استبداد، مخالف سیاسی یعنی دشمن، اختلاف بین دو طرف به دشمنی تعمیق یافت. «شی فس» مورخ شوروی در کتابی که در سال ۱۹۶۸ تحت عنوان «سیاست شوروی و خلق‌های شرق ۱۹۲۱-۱۹۲۷» در مسکو انتشار داده به این موضوع اشاره کرده است: «… با این حال ممکن نشد که جلوی افکار افراطی چپ در حزب که اثرات منفی به جای گذاشته گرفته شود. به طور مثال در سوم شهریور ۱۳۰۰، ده روز بعد از انتشار اعلامیه [۲۳ مرداد] از طرف کمیته انقلابی اعلامیۀ دولت انتشار یافت که طی آن خواسته شده بود که شوراها تشکیل شوند. حزب کمونیست دست به تشکیل شوراهای کارگری زد. این اقدام بی‌موقع و زود بود و با تزهای کمیته مرکزی حزب کمونیست ایران [منظور تزهای معروف حیدرخان] در تضاد قرار داشت». (به نقل از رواسانی ۱۳۶۳: ۲۱۸). ما امروز می‌دانیم که در این زمان در حزب کمونیست ایران اختلاف نظرهای گوناگون وجود داشت. حتی به گفته تقی شاهین در اواخر مرداد ۱۳۰۰ یک کمیته مرکزی سوم نیز تشکیل شده بود که علاوه بر جناح سلطانزاده، یک جناح دیگری در حزب پدید آمده بود که همسو با حیدرخان نبود. بنابراین مشخص نیست که این تندروی‌های دوباره جدا از دیدگاه کوچک خان و احتمالاً کمیته انقلاب جدید از کجا سرچشمه می‌گرفت. در هر حال اختلاف و درگیری، خاطره روزهای نخست انقلاب را دوباره زنده کرد و دست کم برای برخی از جنگلی‌ها چنین تداعی شد که همان سناریو دوباره به گونه‌ای دیگر در حال وقوع است. واقعیت این است که این بار حساسیت و سوءظن‌ها سریع‌تر و قوی‌تر بیدار شده بود.[۱]

منبع

ناصر عظیمی دو بخشری‏. جنبشی که به انقلاب تبدیل شد از مبارزه علیه اشغالگران تا تاسیس جمهوری در گیلان. رشت: انتشارات سپیدرود به سفارش حوزه هنری گیلان، ۱۳۹۹.

[۱] ‏همان.

انتهای پیام/