بنا بر گزارش عهدواره هنر و رسانه جنگل؛ بازیگران مختلفی در سویه‌های مختلف تاریخی از جنبش تا انقلاب جنگل نقش داشته‌اند. شناخت این بازیگران به ما کمک می‌کند تا بتوانیم نقاط قوت و ضعف جنبش جنگل را بیشتر بشناسیم. در این بخش روایتی از بازیگران سویه سنتی و مدرن جنبش جنگل و انقلاب جنگل در دوره‌های مختلف با هم می‌خوانیم.
بازیگران بخش نخست دوره جنبش جنگل چه کسانی بودند
ناصر عظیمی دوبخشری در کتاب «جنبشی که به انقلاب تبدیل شد» می‌نویسد: «در بخش نخست از دوره جنبش جنگل که مرکزیت تشکیلات این جنبش در حوالی روستاهای «کسما» و «گوراب زرمیخ» فومنات استقرار داشت، روند اعتلای روز افزون فرهنگ مدرن مشروط‌خواهی در تشکیلات جنگلی‌ها به ویژه از تابستان ۱۲۹۷ به اختلاف و جدایی درون این تشکیلات دامن زد و حاج احمد کسمایی که این زمان در سویه سنتی تشکیلات جنگلی‌ها ایستاده بود و کوچک خان به همراه میرزا حسین خان کسمایی که در سویه مدرن آن پای می‌فشردند، سرانجام به جدایی رسیدند و راهپیمایی بزرگ جنگلی ها از غرب به شرق گیلان انجام شد.»
در بخش دوم از دوره جنبش جنگل چه کسانی نقش‌آفرینی کردند
در بخش دوم از دوره جنبش جنگل که تشکیلات این جنبش به ناحیه آلیان یعنی محل استقرار ایل آلیان و حسن خان آلیانی انتقال یافت، اقتدار کوچک خان بر تشکیلات جنگل به دلیل دوری از پایگاه اجتماعی اصلی خود در شهرهای در حال توسعه رشت و انزلی در مقابل رقیب (حسن خان آلیانی که ریاست ایل آلیان) را هم به عهده داشت به نحو روزافزونی کاهش یافت و این تحول نقش مهمی در جهت‌گیری جنبش و انقلاب جنگل و تشکیلات جنگلی‌ها داشت. در واقع با انتقال مرکز تشکیلات جنگلی ها از کسما و گوراب زرمیخ به آلیان؛ یعنی قلمرو ایلی حسن خان آلیانی در قعر جنگل‌های فومنات به دلیل کوتاه شدن دست یاران و همرزمان مشروطه‌خواه کوچک خان از این تشکیلات در اثر مساعی حسن خان آلیانی و قدرت‌یابی سنت‌های ایلی و روستایی در این تشکیلات به پایگاه اجتماعی کوچک خان در این تشکیلات ضربه سنگینی وارد شد و در نتیجه در مقابل تقویت روز افزون تفکر سنتی و روستایی ایلی بر این تشکیلات از نفوذ و اعتبار کوچک خان و تفکر مدرن و مشروطه‌خواهی او به طور مستمر در تشکیلات جنگلی‌ها کاسته شد.
تغییر اوضاع با ورود ارتش رزم‌دیده سرخ به گیلان
در دوره دوم که در بررسی حاضر، انقلاب جنگل نامیده شد و حدود هفده ماه طول کشید، با ورود ارتش رزم‌دیده سرخ که راهنمای عمل آن تئوری لنینیِ انقلاب بود، بدون توجه به نفوذ و رهبری کاریزماتیک کوچک خان در انقلاب جنگل و به ویژه بدون توجه به زمینه‌های اقتصادی و اجتماعی، فرهنگی گیلان و ایران و با گرته برداری از تئوری لنینی تحول انقلابی و اصرار بر «سُویِتی» ]شورای نمایندگان کارگران دهقانان و سربازان در حکومت اتحاد جماهیر شوروی [ کردن ایران از یک طرف و منافع و اهداف انقلاب جهانی سوسیالیستی (هم در پروسه صدور انقلاب به شرق و هم زمانی که سیاست در پیش گرفتن تحکیم انقلاب سوسیالیستی از اوایل زمستان ۱۲۹۹ خورشیدی در یک کشور ) از طرف دیگر، عامل تعیین‌کننده سوگیری جدیدی در تحولات انقلاب جنگل رقم خورد.
بلشویک‌ها محاسبات را به هم زدند
در دوره دوم یعنی در دوره انقلاب جنگل، تندروی و افراطی گری از جانب دست کم بخشی از بلشویک‌ها به افراطی‌گری در تشکیلات جنگلی‌ها دامن زد و زمینه رشد عناصر افراطی درون تشکیلات جنگل را برای مقابله با طرف مقابل، زودتر و آسان‌تر به عناصر تعیین کننده در رهبری این تشکیلات بالا کشید و سبب شد تا عناصر میانه‌رو و معتدلی چون کوچک خان در این تشکیلات به حاشیه رانده شوند.[۱]
[۱] ناصر عظیمی دو بخشری. جنبشی که به انقلاب تبدیل شد از مبارزه علیه اشغالگران تا تاسیس جمهوری در گیلان. رشت: انتشارات سپیدرود به سفارش حوزه هنری گیلان، ۱۳۹۹_۲۶ـ۲۴.
انتهای پیام/
