اوضاع گیلان پس از انقلاب بلشویکی روسیه

بنابر گزارش عهدواره هنر و رسانه جنگل؛ پس از انقلاب بلشویکی روسیه، اعضای نهضت جنگل به اوج قدرت خود رسیده بودند و مردم نیز خود را از جنگلیان می‌دانستند.

جزئیات این روایت را به قلم محمدحسین دیلمی صبوری می‌خوانیم:

در این زمان، همه در رشت، خود را جزو اتباع و کارکنان جنگل می‌دانستند. جنگلی‌ها، نهایت ترقّی را کرده‌بودند و رشت  در تصرّف جنگلی‌ها بود. امیر بختیار شاه‌سون خلخالی[۱]، از طرف جنگل، به حکومت رشت، منصوب شده‌بود. منزل سپه‌دار ِ اعظم[۲] را، کمیته‌ی امنیتی رشت، قرار داده‌بودند و یک عدّه از مجاهدین جنگل، به ریاست مشهدی علی‌شاه[۳]، در آن‌جا، منزل داشتند و امنیت رشت در دست ایشان بود. در چمارسرا، خانه‌ی مدبّر الملک[۴] را (محل) کمیسیون جنگ، قرار داده‌بودند و در آفخرا، خانه‌ی حاجی احمد[۵] را اداره‌ی وجوهات، ساخته‌بودند. در سبزه‌میدان، منزل عزت‌الله خان، کمیته‌ی نمایندگان شده‌بود ولی مرکز [تشکیلات] جنگل در کسما، قرار داشت. در حدود فومنات، جاده شوسه، درست‌کرده‌بودند و در هر نقطه‌ی فومن، درشکه کار می‌کرد. دکتر حشمت طالقانی، مرکز خود را در لاهیجان قرار داده و لاهیجان که یکی‌از شهرهای شرق گیلان است، الی تنکابن به دکتر حشمت سپرده شده‌است. نواحی سیاهکل و دیلمان و عمارلو و پیرکوه تا سرحد قزوین نیز، تحت نظر دکتر حشمت است. وی، به هر یک از این ولایات، حاکمی فرستاده‌است. اداره‌ای دایر نموده و همه‌ی امور، با اجازه‌ی ایشان انجام می‌شود. از رشت تا آستارای ایران، الی اردبیل، مربوط به مرکز کل کسما است. حكام هـر یک از این ولایات، از کسما اعزام می‌شوند. هر یک از حکام ولایات، هر روزه، اوضاع حدود خود را، به کسما راپُرت می‌دهند؛ از طرف دکتر حشمت نیز یومیه راپُرت وقایع آن حدود، به کسما داده‌می‌شود. در صومعه‌سرا، اداره کل امنیه‌ی جنگل، تشکیل شده و به هر یک از ولایات، که در تصرف جنگلیان است، از طرف این اداره, سوار، اعزام شده‌است. در کسما چهار اداره وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها مربوط به کمیته‌ی اتّحاد اسلام است. دومین اداره، مربوط به کمیسیون جنگ است که به ولایات، عدّه اعزام می‌دارد. اداره‌ی سوّم، مربوط به امور داخله است و حاکم هر ولایت، راپُرت اوضاع ولایت خود را، به این اداره، ارسال می‌دارد و بعد از این اداره، به اداره‌ی کمیته‌ی اتّحاد اسلام، ارسال می‌گردد. اداره‌ی چهارم، به نام اداره‌ی حکومتی است که به عرض حال اهالی، رسیدگی می‌کند.

میرزا کوچک خان، در قریه‌ی گوراب زرمخ، که مالکیت آن، متعلّق بـه حـاج سیدرضی گیلانی است، اداره‌ی نظام تشکیل داده و چند نفر، صاحب منصب ژاندارمری از تهران و چند نفر صاحب منصب نظمیه از رشت، به آن‌جا اعزام شده‌اند که در شمار معلّمین اداره‌ی نظام جنگل هستند. گوراب زرمخ مرکز میرزا کوچک خان و کسما، مرکز حاج احمد کسمایی است. اوضاع جنگلیان را که مشاهده می‌کنیم، عقل، متحیّر می‌شود که این ترتیبات، چه‌وقت فراهم شده که این‌قدر، ایشان دارای قوّه و قدرت شده‌اند و شرق و غرب گیلان را در تصرّف خود گرفته و تمام عایدات، از مالیات و غیره در دست ایشان قرار گرفته‌است. قزاق‌ها و سربازهای دولت مقیم گیلان نیز، تماماً تحت حمایت جنگلیان‌اند و حقوق ایشان از درآمد جنگل پرداخت می‌شود.[۶]

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[۱] ‏همان، پانویس امیر عشایر، شاطرانلوی خلخالی، از سران ایل شاه‌سون و برادر رشیدالممالک و عظمت خانم بــود. در انقلاب مشروطه از طرفداران محمدعلی شاه بود. با آغاز نهضت جنگل، او و برادرش به همکاری با ضرغام‌السلطنه، امير مقتدر طالش، عليه جنگلی‌ها پرداختند؛ ولی عاقبت، سر فرود آورده و با جنگلی‌ها، متّحد شدند. در ربیع‌الاول سال ۱۳۳۶ قمری، از سوی میرزا کوچک‌خان، به حکوت رشت رسید ولی پس‌از چندی، از جنگلی‌ها، جدا شد و به خلخال بازگشت.

[۲] ‏نگاهی از درون به انقلاب مسلحانه ی جنگل، (رشت: فرهنگ ایلیا، ۱۳۹۴)، پانویس سپه‌دار اعظم رشتی.

[۳] ‏همان، پانویس مشهدی علی‌شاه چومثقالی.

[۴] ‏همان، پانویس میرزا محمودخان مدیرالملک.

[۵] ‏همان، پانویس حاج احمد کسمایی.

[۶] ‏همان، 65_67.

انتهای پیام /